قرنیه به لایه شفاف جلوی چشم گفته می شود که درست مقابل عنبیه «قسمت رنگی چشم» قرار دارد.  در واقع رنگ چشم وابسته به عنبیه است که از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد اما قرنیه مانند پنجره کاملاً شفاف است و به نور اجازه ورود به چشم را می دهد. همچنین قرنیه نور را طوری تغییر مسیر می دهد که تصاویر اشیاء دور و نزدیک روی پرده شبکیه متمرکز شوند. پیوند قرنیه یا «کراتوپلاستی» عملی است که طی آن قرنیه ای که دچار کدورت شده، با قرنیه شفاف تعویض می شود.

پیوند قرنیه یک عمل جراحی است که طی آن قسمت آسیب دیده قرنیه بیمار برداشته شده، با یک قرنیه جدید و سالم جایگزین می شود.

برای انجام پیوند قرنیه از دو روش متداول استفاده می شود:

- پیوند قرنیه تمام ضخامت: در این حالت تمام ضخامت قرنیه در منطقه آسیب دیده برداشته شده و با یک قرنیه سالم جایگزین می شود.

- پیوند قرنیه لایه ای: پیوند قرنیه از حدود 40سال قبل رواج داشت به این شکل که قرنیه بیمار برداشته و قرنیه سالم پیوند زده می شد. به تدریج با رشد دانش چشم پزشکی و ابداع روش های جدید، پیوند قرنیه متحول شد و جراحان موفق شدند فقط قسمت لایه معیوب و آسیب دیده این عضو را برداشته و لایه سالم را به جای آن پیوند بزنند.


* انواع پیوند قرنیه:

- لاملار ALTK: فقط لایه سطحی قرنیه که آسیب دیده است برداشته شده و با قسمت مشابه از قرنیه پیوندی، جایگزین می شود.

- دالْک DALK: در مواردی که بیمار اختلال گسترده در لایه های سطحی و بالایی دارد به کار گرفته می شود.

- دِسِک DSAEK: در مواردی که بیمار اختلال در لایه عمقی (اندوتلیوم) دارد به کار می رود و قسمت های سطحی و میانی سالم باقی می مانند. ضخامت این لایه پیوندی حدود ۹۰ تا ۱۸۰ میکرون است.

- دِمِک DMEK: جدیدترین روش پیوند اندوتلیوم است و در آن غشاء بسیار نازکی به ضخامت ۵ تا ۱۰ میکرون پیوند زده می شود. این روش در مقایسه با دیگر روش ها تبحر بیشتری در جراحی میطلبد و از پیچیدگی های بیشتری نسبت به روش های دیگر برخوردار است.

دلایل انجام پیوند قرنیه

1. ایجاد دید بهتر در مواردی که کدورت قرنیه باعث تاری دید شده است.

2. ترمیم سوراخ قرنیه برای حفاظت ساختمان های داخل کره چشم.

3. درمان درد چشم در مواردی که به علت بیماری یا تورم قرنیه درد شدید وجود دارد.

4. ریشه کن کردن عفونت در مواردی که عفونت قرنیه با دارو درمان نمی شود

بیماران مناسب برای عمل پیوند قرنیه

1. داشتن ورم قرنیه پس از جراحی آب مروارید

2. بیماری قوز قرنیه (کراتوکونوس)

3. وجود کدورت یا لک قرنیه که معمولاً به دلیل  عفونت مکرر تبخال چشمی یا عفونت های میکروبی ایجاد می شود.

4. سوختگی شیمیایی قرنیه

5. بیماری های ارثی که باعث ایجاد کدورت یا ورم قرنیه می شوند

روش تهیه قرنیه پیوندی

قرنیه پیوندی پس از مرگ از چشم افرادی تهیه می شود که تمایل داشته اند با اهداء قرنیه به دیگران کمک کنند. بدون اقدام خیرخواهانه و رضایت این افراد جراحی پیوند قرنیه امکان پذیر نیست.

همه قرنیه های اهداء شده در بانک چشم نگهداری می شود. در بانک چشم این قرنیه ها به طور دقیق معاینه می شوند تا از سالم بودن آن ها اطمینان حاصل شود. همچنین تمام قرنیه های پیوندی از نظر بیماری هایی مثل ایدز و هپاتیت کنترل می شوند تا این بیماری ها به فرد گیرنده پیوند سرایت نکند.

نکته: قرنیه های تایید شده به مدت 2 تا 8 روز در بانک چشم ذخیره و به افراد نیازمند پیوند ارائه می شوند؛ قرنیه سالم حداقل برای درمان 3بیمار به کار می رود.

فرایند پیوند قرنیه

برای انجام جراحی پیوند قرنیه معمولاً لازم است که بیمار قبل از عمل در بیمارستان بستری شود آزمایش ها و معاینات لازم انجام گیرد. معمولاً قبل از بستری شدن بیمار در بیمارستان برای رزرو قرنیه با بانک چشم هماهنگی به عمل می آید، اما به هر حال ممکن است در روز عمل، قرنیه مناسب برای پیوند در بانک چشم موجود نباشد و در نتیجه جراحی به روز دیگری موکول شود.

پیوند قرنیه معمولاً با بیهوشی کامل انجام می گیرد. البته اگر به علت بیماری های دیگر مثلاً مشکلات قلبی یا ریوی امکان بیهوشی کامل وجود نداشته باشد فرد به کمک دارو خواب آلوده شده و چشم به صورت موضعی بی حس می شود. در این حالت بیمار دردی احساس نمی کند.

هنگام عمل جراح با استفاده از وسایل میکروسکوپی یک قطعه مدور از وسط قرنیه بیمار برداشته و به جای آن یک قطعه گرد مشابه از قرنیه سالمِ دهنده را قرار می دهد و آن را با بخیه های خیلی ظریف به چشم بیمار می دوزد. باید توجه داشت عمل جراحی بین یک تا دو ساعت طول می کشد. بسته به شرایط، گاهی علاوه بر پیوند قرنیه عمل آب مروارید (کاتاراکت) یا آب سیاه (گلوکوم) نیز به صورت همزمان انجام می گیرد. پس از خاتمه عمل چشم پانسمان می شود

مراقبت های ضروری بعد از عمل

بلافاصله پس از انجام پیوند قرنیه، چشم شدیداً به ضربه حساس است و ممکن است حتی با ضربه های خفیف دچار آسیب جدی شود. بنابراین لازم است در هفته های اول پس از پیوند حتماً از محافظ پلاستیکی (شیلد) استفاده کنید تا به چشم ضربه وارد نشود. همچنین در این مدت باید از خم شدن، زور زدن و برداشتن اشیاء سنگین خودداری کنید. در این مدت نباید سر خود را به جلو خم کنید. در صورتیکه مجبور شدید چیزی را از روی زمین بردارید از کمر خم نشوید، بلکه زانوها را خم کنید و سر را صاف نگه دارید. در صورت شستشوی سر کاملاً دقت کنید که آب و شامپو وارد چشم نشود. تنها فعالیت ورزشی مجاز در این دوره پیاده روی سبک است. در این دوره از مالیدن و خاراندن چشم باید پرهیز شود.

نکته: اگر شغل شما کار اداری نشستنی است پس از دو هفته می توانید به سرکار خود برگردید، اما در صورتیکه شغل شما به فعالیت بدنی نیاز دارد برای بازگشت به کار حداقل باید 6 هفته استراحت کنید.

توصیه های مهم بعد از جراحی پیوند قرنیه

از آنجایی که در پیوند قرنیه بافت خیلی دیر جوش می خورد و پس از جوش خوردن هم هرگز استحکام قرنیه عادی را ندارد باید نکات زیر رعایت شود:

1. همیشه یک عینک آفتابی یا طبی بزرگ با شیشه مقاوم استفاده کنید تا از ضربه های اتفاقی جلوگیری کند.

2. از ورزش هایی مثل جودو، کشتی و فوتبال که در آن ها احتمال ضربه وجود دارد پرهیز کنید.

3. از فعالیت هایی که در آن ها احتمال ضربه وجود دارد خودداری کنید و با کسی درگیر نشوید.

4. در موقع انجام شنا یا ورزش های عادی حتماً از عینک محافظ استفاده کنید.

نکته: عدم رعایت این نکات می تواند به قیمت از دست رفتن بینایی تمام شود

مراقبت های بالینی و دارویی

در روزهای اول پس از پیوند، معمولاً معاینات به صورت روزانه انجام می شود. پس از یکی دو هفته غالباً فاصله معاینات به 3 تا 4 روز یک بار می رسد و به تدریج فاصله معاینات طولانی تر می شود به طوریکه در 6 ماه اول پس از انجام پیوند قرنیه هر چند هفته یکبار معاینه چشم پزشکی تکرار می شود.

 پس از 6 ماه فواصل معاینات طولانی تر شده و به هر 3 تا 6 ماه می رسد. پزشک در هر نوبت بیمار را از نظر میزان دید، وضعیت بخیه ها، احتمال رد پیوند و عوارض داروها مثل آب سیاه و آب مروارید معاینه می کند.

 

توجه داشته باشید پس از پیوند قرنیه حتی اگر سال ها از عمل جراحی گذشته باشد در صورت بروز هر حالت غیرطبیعی مثل کاهش دید، اشک ریزش، درد، احساس جسم خارجی، ترس از نور  یا قرمزی چشم باید حداکثر ظرف مدت 24 ساعت به چشم پزشک مراجعه شود.

همچنین معمولاً بعد از انجام پیوند قرنیه لازم است تا چند هفته از قطره های آنتی بیوتیک و تا چند ماه از قطره های استروئیدی که التهاب را کنترل می کند استفاده کنید. ممکن است با تشخیص چشم پزشک قطره های دیگری مثل اشک مصنوعی یا قطره های پایین آورنده فشار چشم تجویز شود. بعد از عمل حتماً قطره ها را طبق دستور پزشک به صورت دقیق مصرف کرده و از قطع کردن خودسرانه دارو پرهیز نمایید. مصرف نادرست دارو باعث از بین رفتن قرنیه پیوندی و نابینایی شود

نتیجه پیوند قرنیه

نتیجه عمل پیوند قرنیه تا حد زیادی به بیماری اولیه ای بستگی دارد که پیوند قرنیه به آن دلیل انجام گرفته است.

در افرادی که به علت قوز قرنیه، لکه های غیر عفونی قرنیه یا ورم خفیف قرنیه تحت عمل جراحی قرار گرفته اند میزان موفقیت عمل بسیار خوب و در حدود 90درصد است. در مواردی که پیوند قرنیه به علت لکه های ناشی از تب خال یا ورم قرنیه شدید انجام گرفته باشد نیز میزان موفقیت عمل بالای 80درصد است. در موارد اورژانس که پیوند قرنیه برای کنترل عفونت یا ترمیم سوراخ قرنیه انجام می شود احتمال شفاف ماندن قرنیه پیوندی کمتر است اما به هر حال پیوند قرنیه برای حفظ ساختمان چشم انجام می شود